Nuk ka precedent në kujtesën moderne për një zhvillim masiv si në masën e Kinës. Shfaqja e saj si kombi më i madh tregtar në botë pas katër dekadash reformash dhe hapjesh ekonomike po zhvendos fuqinë ekonomike globale nga Atlantiku në Paqësor. Ky shtet gjigant që nuk ishte pjesë e ndërtimit të rendit botëror në 1919, 1945 apo 1989, po tregon se dëshiron të luajë një rol të qenësishëm në ndërtimin e rendit të ardhshëm botëror.
Ngritja e Kinës ka gjeneruar një dinamikë të re gjeopolitike, një tranzicion nga bota unipolare që nga fundi i Luftës së Ftohtë në një botë të re shumëpolare. Në Kinë, një narrativë e re, një diskurs i ri i besimit kombëtar ka zënë rrënjë, i pasqyruar nga një diskurs ankthi në SHBA dhe aleatët e saj. Megjithatë, një rend i ri ende nuk ka marrë formë, dhe roli i Kinës në çdo ekuilibër të ri të fuqisë mbetet padyshim i pasigurt. Rrjetet e gjera të ndërvarësisë gjeoekonomike të Kinës në të gjithë botën në zhvillim nën flamurin e “Një brez, një rrugë” gjenerojnë dhe mundësi të reja dhe pyetje të konsiderueshme në lidhje me formën e rrugëve të reja tregtare, korridoreve ekonomike, zinxhirëve globalë të furnizimit dhe zinxhirëve rajonalë në transformim.
Fuqia gjeoekonomike në rritje e Kinës e ka bërë atë globalisht të rëndësishme dhe potencialisht ndryshuese të lojës. Fuqia gjeoekonomike kuptohet zakonisht si përdorimi i fuqisë ekonomike dhe financiare për qëllime gjeopolitike, si dhe integrimi i saj i thellë me ekonomitë e përparuara përmes zinxhirëve globalë. Kina është bërë një investitor i madh financiar dhe një donator në botën në zhvillim. Kjo botë në zhvillim, tani po lëviz nga margjinat për të luajtur një rol qendror në marrëdhëniet dhe ekonominë ndërkombëtare dhe sjell në sistemin aktual prioritete dhe qëllime të reja. Në të vërtetë, globalizimi ka fuqizuar shumë aktorë të rinj, veçanërisht në Azi dhe ka demonstruar rolin relativisht në rënie të të ashtuquajturave fuqi tradicionale perëndimore që dominuan fazat e mëparshme të ndërkombëtarizimit. Pra, kjo shpjegon një nga ndryshimet themelore që janë duke ndodhur dhe është një ndryshim shumë interesant për t’u parë sidomos përmes syve që nuk janë të anshëm ose që nuk i shohin gjërat vetëm përmes interesave të një kulture ose të një kombi.
Nëse bëjmë një hap prapa dhe shikojmë globin dhe çfarë ka ndodhur në dekadat e fundit, ka pasur një ndryshim të madh drejt një barazie më të madhe. Ngritja e botës në zhvillim, dalja e qindra miliona njerëzve nga varfëria ka qenë një dhe është një arritje e madhe nga perspektiva e barazisë globale. Sigurisht, nuk ka qenë domosdoshmërisht një gjë e madhe nga perspektiva e ndoshta disa njerëzve në Shtetet e Bashkuara dhe Evropë, të cilët mendojnë se suksesi i botës në zhvillim ka ardhur me një kosto për ta. Pra, kjo mendoj se është pjesë e dilemës. Pra, rreziqet, si dhe mundësitë, janë të shumta në një rend kaq evolues të pasigurisë, veçanërisht për shkak të ndërvarësisë komplekse të ekonomisë globale dhe konkurrencës së njëkohshme gjeopolitike që po shfaqet.
Kina është bërë një lojtare kryesore në institucionet e rendit ndërkombëtar, siç janë Kombet e Bashkuara, Organizata Botërore e Tregtisë, etj. Ajo merr pjesë edhe pse është e kufizuar nga fuqia e ulët e votimit në bankat shumëpalëshe të zhvillimit të Brettonwoods, FMN-në, Bankën Botërore. Kina gjithashtu po inovon. Po përdor fuqinë e saj të re ekonomike për të ndërtuar institucione të reja dhe pothuajse- institucione me shtrirje potencialisht globale. Shumë prej atyre në sferën ekonomike u përvetësuan nën sloganin ombrellë të iniciativës “Një brez, një rrugë”. Nëse këto iniciativa të reja plotësojnë apo sfidojnë rendin ndërkombëtar liberal, për të cilin ështe folur në Perëndim, është një çështje debati të ashpër. Në vitet e fundit, ShBA-të e kanë ndryshuar në mënyrë dramatike strategjinë e tyre ndaj Kinës nga angazhimi në konkurrencën strategjike, duke pretenduar se ngritja e Kinës paraqet kërcënime për sigurinë në sfidën e saj ndaj fuqisë globale të ShBA-së. Megjithatë, nëse ngritja e Kinës kërkon që pjesa tjetër e botës të braktisë ekonominë, të braktisë ndërvarësinë ekonomike dhe të karakterizojë çdo ndërveprim me Kinën si një kërcënim për sigurinë, ku qëndron logjika dhe çfarë mund të fitojë Kina nga kjo? – Praktikisht asgjë.
Për shkak të madhësisë së Kinës, sfidat e saj janë domosdoshmërisht edhe sfida për vetë sistemin ndërkombëtar. Ndryshimi në ekuilibrin global të fuqisë që po zhvillohet ka filluar të shkaktojë reagime të ndryshme në pjesën më të madhe të botës në zhvillim. Transformimi ekonomik i Kinës admirohet gjerësisht. Në të vërtetë, edhe në pjesën më të madhe të botës së përparuar, njihet se pasoja e periudhës së reformës së Kinës, heqja e qindra miliona njerëzve nga varfëria dhe zhvillimi i klasës së mesme më të madhe të Azisë përbëjnë një nga tranzicionet më të mëdha të mirëqenies në historinë e njerëzimit.
Elitat në vendet që përballen me sfida zhvillimi i kanë kërkuar gjithnjë e më shumë Kinës mësime dhe ndihmë. Prandaj, ngritja e Kinës ka ardhur të përfaqësojë në disa aspekte aspiratat e botës në zhvillim për një pjesë më të madhe të prosperitetit dhe një ndikim më proporcional në botë.
Mjafton të shohim Azinë, pas një historie konfliktesh në Luftën e Ftohtë dhe përvojës së gjatë të kolonializmit, udhëheqësit aziatikë kanë tendencë të preferojnë multipolaritetin ndaj hegjemonisë nga një fuqi. Duke pasur parasysh diversitetin kulturor të Azisë, udhëheqësit atje gjithashtu kanë tendencë të shfaqin një nivel më të madh lehtësie me kompleksitetin dhe kontradiktat sesa botëkuptimet më absolutiste të Perëndimit, me qeveritë aziatike relativisht më të rehatshme për të ndërtuar ndërvarësi ekonomike me Kinën dhe në të njëjtën kohë për t’u mbrojtur dhe balancuar kundër fuqisë kineze. Dhe kështu ka zëra, zëra të rëndësishëm në të gjithë botën në zhvillim që e shikojnë me një farë admirimi modelin kinez, jo domosdoshmërisht duke dashur të kopjojnë vetë Kinën, por duke dashur të kopjojnë zhvillimin e suksesshëm të Kinës. Dhe, kështu kjo çon në një dinamikë shumë të ndryshme në botën në zhvillim nga mënyra se si Perëndimi po i përgjigjet ngritjes së Kinës.
Kjo na çon te pjesa e tjetër e perceptimit rreth ngritjes së Kinës, perceptimi në Perëndim. Ajo pjesë e popullsisë së botës që ka dominuar ekonominë ndërkombëtare dhe ka përfituar në mënyrë disproporcionale nga industrializimi deri në valën e zhvillimit të dekadave të fundit. Reagimi ndaj rritjes së Kinës ka qenë dukshëm i ndryshëm nga ai i botës në zhvillim. ShBA-të dhe aleatët e saj më të ngushtë nuk kanë asnjë tolerancë për multipolaritetin. Për sa kohë që Kina shfaqi pak prirje për të vepruar si një fuqi e madhe dhe mbizotëroi konsensusi optimist, duke pritur që Kina të mund të akomodohej në rendin ndërkombëtar liberal.
Udhëheqësit në ShBA dhe në BE i kishin kushtuar relativisht pak vëmendje ngritjes së Kinës derisa Donald Trump kanalizoi zemërimin populist kundër Kinës në fushatën e tij zgjedhore të vitit 2016. Përgjigja e ShBA-së ndaj ekuilibrit të ri filloi në terma gjeoekonomikë, por shpejt u shndërrua në një çështje sigurie kombëtare dhe më pas në një betejë kulturore frike dhe fajësimi. Presidenti Joe Biden, i cili shërbeu midis dy presidencave të Trump, e përshkallëzoi luftën tregtare me Kinën edhe më shumë.
Fuqia e rëndësishme gjeoekonomike e Kinës konsiderohet se i jep asaj ndikim të ri, i cili normativisht frikësohet si gjenerues i një rrjeti të ri varësish të reja që Kina mund të shfrytëzojë në të ardhmen për të përmbysur ekuilibrin global.
Nëse gara gjeopolitike përkeqësohet në konfrontim dhe konflikt, do të ketë edhe kërcënime, kërcënime reale për aktorët, qofshin biznese apo kombe. Shpesh termi ndikim përdoret në rrëfimet popullore pa asnjë përkufizim. Dhe kështu preferoj të përdor termin pushtet, i cili mendoj se është pak më i qartë në këtë diskutim më poshtë me të cilin do të vazhdojmë. Pushteti kuptohet të përfaqësojë aftësinë e një aktori për të ndikuar një aktor tjetër që të ndërmarrë një veprim që përndryshe nuk do ta ndërmerrte. Pra, pushteti mund të manifestohet si pushtet i fortë, që është shtrëngim ose blerje ekonomike, nëse ju pëlqen pushteti i butë, që është tërheqje dhe bindje, ose edhe pushtet i zgjuar, që është aftësia për të vendosur agjendën, dhe Joseph Nye i përcakton këto lloje të ndryshme pushteti.
Fuqia e re inteligjente e Kinës në përcaktimin e agjendës, ndërsa shfaqet një rend i ri botëror dhe fuqia e fortë e Kinës në financimin e ndërtimit dhe kontrollit të infrastrukturës strategjike potenciale me përdorim të dyfishtë. Në pjesën më të madhe të literaturës gjeopolitike dhe narrativave mbizotëruese perëndimore, lidhja e financave, teknologjisë dhe infrastrukturës kineze tani katastrofizohet në çdo pikë të ndërvarësisë si gjeneruese e kërcënimeve të sigurisë kombëtare. Diskursi i ri drejtohet nga supozimet e konfrontimit ose konfliktit të pashmangshëm dhe një mosbesim i thellë se Kina do të destabilizojë ekuilibrin global të fuqisë. Nga këndvështrimi i kundërt, vëzhguesit kinezë besojnë se ekuilibri aktual global i fuqisë mund të ketë nevojë për disa ribalancime. Dhe frikërat perëndimore kontestohen dhe debatohen në një literaturë në zhvillim të punës shkencore dhe pretendimeve qeveritare, si dhe sigurisht edhe pikëpamjeve të biznesit.
Megjithatë, reagimet intuitivo-populiste ndaj ngritjes së Kinës dominojnë narrativat perëndimore, duke përforcuar binaret ideologjike. Në këtë klimë, diskutimi që duhe bërë është të synohet largimi nga këto binarë dhe të kuptohet se si aktorët ndërkombëtarë kërkojnë të maksimizojnë fitimet e tyre dhe të minimizojnë dobësitë e tyre në botë, një botë që duhet parë ashtu siç është dhe jo si do të dëshironim të ishte.
Në vend që ngritja e Kinës të shihet si një kërcënim i pashmangshëm, ajo mund të lexohet si një mundësi për të ndërtuar ura të reja bashkëpunimi dhe për të riformësuar institucionet ndërkombëtare në mënyrë më gjithëpërfshirëse.
©AIGS
